نقش تحریم های اقتصادی و حمله های سفته بازی بر شکل گیری بحران پولی و تورم در اقتصاد ایران

در طی سال های اخیر اقتصاد ایران با دو پدیده تحریم اقتصادی و حمله های سفته بازی رو به رو بوده است که اثرات زیادی بر وضعیت اقتصادی کشور داشته اند. تحریم های اقتصادی به عنوان عامل خارجی اثر منفی بر اقتصاد کشور تحمیل نموده است و حمله های سفته بازی نیز به عنوان عامل درونی دارای اثرات منفی بر اقتصاد کشور بوده است. بنابراین، شناخت دو پدیده فوق و یافتن راهکارهای مقابله با آنها در شرایط فعلی از اهمیت اساسی برخوردار است. در رابطه با تحریم های اقتصادی هدف از شکل گیری آنها ایجاد فشار بر دولت از طریق ایجاد بحران پولی در اقتصاد ایران می باشد. در مورد حمله های سفته بازی نیز دلیل شکل گیری آن به وجود آمدن انگیزه های سفته بازی از طریق نوسانات ارزی و ناشی از تحریم های تحمیل شده بر اقتصاد کشور می باشد. در مطالعه حاضر اثرات تحریم های اقتصادی و حمله های سفته بازی بر شکل گیری بحران پولی و تورم در اقتصاد ایران مورد توجه قرار گرفته است. جهت بررسی موضوعات فوق در ابتدا با استفاده از مطالعات پایه ای صورت گرفته توسط اقتصاددانان به طراحی مدل اقتصادی مبتنی بر شرایط اقتصادی ایران پرداخته شده است. طراحی مدل های فوق مبتنی بر الگوهای نئوکینزی، کینزی جدید و پول گرایی می باشد. همچنین جهت برآورد مدل های مورد نظر از تکنیک های اقتصاد سنجی شامل: آزمون های ریشه واحد wavelets، بولیو و مایرن، پرون، زیووت و اندروز و آزمون های هم انباشتگی هانسن و پارک و تکنیک های برآورد مدل شامل ccr، dols و gmm و نیز تکنیک های اقتصاد سنجی mrs-garch، beta-t-skew-egarch و فیلتر cf استفاده شده است. دوره زمانی مورد استفاده 1359 الی 1391 بوده و منبع داده های مورد استفاده بانک مرکزی ایران می باشد. نتایج مطالعه نشان دهنده آن است که تحریم های اقتصادی تحمیل شده بر اقتصاد ایران از سال 2006 میلادی به بعد که با هدف شکل گیری بحران پولی در اقتصاد ایران صورت گرفته است، منجر به کاهش ذخایر ارزی کشور شده است و این موضوع در کنار حمله های سفته بازی صورت گرفته در شکل گیری بحران پولی در اقتصاد کشور موثر بوده است. همچنین افزایش تورم انتظاری و افزایش حجم نقدینگی همراه با نااطمینانی اقتصادی ایجاد شده در اقتصاد دارای اثرات هم افزا در جهت کاهش ذخایر ارزی کشور بوده است. مطابق نتایج به دست آمده کسری بودجه دولت نیز از عوامل موثر بر کاهش ذخایر ارزی کشور بوده است. در این بین افزایش نرخ ارز از طریق مکانیسم بازار موجب کاهش تقاضا برای ارز شده است و نیاز به عرضه میزان کمتری از ذخایر ارزی کشور را جهت کنترل بازار به همراه داشته است. بر اساس نتایج افزایش نرخ ارز، رشد نقدینگی در اقتصاد، کاهش درآمدهای بخش نفتی و رکود اقتصادی ناشی از بحران پولی منجر به ایجاد تورم در اقتصاد کشور شده است، که همه این عوامل به صورت غیر مستقیم از طریق افزایش تورم انتظاری موجب کاهش ارزش پول داخلی و کاهش ذخایر ارزی در کشور شده است. در طی دوره مورد مطالعه درجه باز بودن تجاری به عنوان عامل کاهنده تورم در اقتصاد ایران عمل نموده است. همچنین بر اساس نتایج به دست آمده تحریم های اقتصادی اثر منفی بر تقاضای پول حقیقی داشته است که نشان دهنده انتقال نقدینگی به بازارهای رقیب پول در شرایط تحریم اقتصادی می باشد.